Lilith – pierwsza kobieta na Ziemi: historia, mity, religijne interpretacje i przemilczenie przez Kościół Katolicki

W historii religii judeochrześcijańskiej, figura Lilith pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych i enigmatycznych postaci. Zgodnie z tradycją biblijną, Adam był pierwszym człowiekiem stworzonym przez Boga, a kobieta – Ewa – została utworzona z jego żebra, aby towarzyszyć mu w Edenie. Jednak istnieje inna tradycja, według której Lilith była pierwszą kobietą, stworzoną przez Boga na równi z Adamem. Jej postać, choć obecna w niektórych tekstach i legendach, została niemal całkowicie przemilczana przez Biblię oraz Kościół Katolicki. Jak to się stało? Dlaczego ta postać, pełna symboliki i mocy, została wyciszona w tradycji chrześcijańskiej? Jakie cechy przypisuje się Lilith i co mówi o niej literatura apokryficzna i Kabbala? Odpowiedzi na te pytania prowadzą nas w głąb historii, mitów i religii.

Stworzenie Lilith i Adama – pierwsi ludzie w Edenie

W tradycji biblijnej, zawartej w Księdze Rodzaju, Bóg stworzył Adama z prochu ziemi, a Ewa powstała później z jego żebra. To powszechnie znana opowieść, która stała się fundamentem nauk i przekonań wielu wyznań. Niemniej jednak, istnieje alternatywna wersja stworzenia człowieka, która wyłania się z tekstów apokryficznych i judaistycznych. Zgodnie z tymi opowieściami, Lilith była stworzoną na równi z Adamem, a nie jako jego „pomoc” czy subordynowana towarzyszka. Lilith i Adam zostali stworzeni równocześnie, z tej samej substancji – ziemi, co miało symbolizować ich równy status.

To w tej tradycji, rozbieżnej względem wersji biblijnej, Lilith była pierwszą partnerką Adama, a nie Ewa. Ich związek nie trwał długo, ponieważ Lilith nie zgadzała się na bycie podporządkowaną Adamowi i odrzuciła rolę kobiety, którą próbowano jej narzucić. W apokryfach, takich jak „Alfabet Ben-Siry” oraz tekstach kabały, pojawia się obraz Lilith jako silnej, niezależnej kobiety, która nie chciała godzić się na dominację mężczyzny w relacji. W tych tekstach Lilith jest postrzegana jako symbol wolności, która odrzuciła ustalone normy i odszła z Edenu, nie godząc się na podporządkowanie Adamowi.

Dlaczego Kościół Katolicki przemilczał Lilith?

Odpowiedź na pytanie, dlaczego postać Lilith nie została uwzględniona w głównych tekstach biblijnych i została praktycznie całkowicie przemilczana przez Kościół Katolicki, jest wielowarstwowa. Istnieje kilka powodów, które mogą tłumaczyć to wyciszenie:

1. Patriarchalna struktura Kościoła i religii – W tradycji judeochrześcijańskiej, szczególnie w czasach, gdy Księgi Święte były spisywane i kodyfikowane, społeczeństwo miało silnie patriarchalny charakter. Władza mężczyzn nad kobietami była normą, a zatem wszelkie postacie, które mogłyby kwestionować ten porządek, były eliminowane lub ignorowane. Lilith, z jej niezależnością i wolą samodzielnego decydowania o swoim losie, mogła być postrzegana jako zagrożenie dla ówczesnego porządku społecznego i religijnego.
2. Wielka rola Ewy w teologii chrześcijańskiej – Ewa, stworzona z żebra Adama, stała się centralną postacią w narracji o stworzeniu człowieka. Kościół Katolicki, koncentrując się na Ewie, podkreślał, że kobieta jest stworzona z mężczyzny, aby go wspierać. Postać Lilith, która była stworzona na równi z Adamem, wprowadzała wątpliwości w tę hierarchię, co mogło stanowić problem w kontekście doktryny o pierwotnej grzechu i podporządkowanej roli kobiety.
3. Cenzura apokryfów i tekstów gnostyckich – W czasie, gdy Kościół Katolicki ustalał kanon Biblii, wiele apokryficznych tekstów zostało uznanych za heretyckie i usuniętych z obiegu. Do tych tekstów należały również opowieści o Lilith, które zostały wykluczone z kanonu biblijnego, aby zachować jednolitą narrację o stworzeniu człowieka. Heretyckie interpretacje, które odbiegały od oficjalnej teologii Kościoła, były tłumione, a ich popularność w niektórych kręgach była ograniczana.

Lilith po odejściu z Edenu – demon czy symbol wyzwolenia?

Po odejściu z Raju, Lilith udała się na pustynię, gdzie stała się postacią o charakterystyce demonicznej w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej. W Talmudzie i Kabbale przedstawiana była jako istota o nadprzyrodzonych mocach, której celem było kuszenie mężczyzn oraz zagrażanie kobietom w czasie porodu. Lilith stała się także symbolem szkodliwości dla dzieci, a według niektórych wierzeń była odpowiedzialna za śmierć noworodków i problemy zdrowotne kobiet.

Z drugiej strony, w literaturze feministycznej i współczesnych interpretacjach Lilith przybrała zupełnie inne znaczenie. Zaczęto ją traktować jako symbol niezależności, buntu przeciwko patriarchatowi i wyzwolenia kobiet. Lilith stała się ikoną walki o wolność, równość i samodzielność, co sprawiło, że zaczęła być postrzegana jako bohaterka wyzwolenia, a nie demon.

Cechy i umiejętności Lilith

Lilith była przedstawiana jako kobieta obdarzona nadprzyrodzonymi zdolnościami. W tradycji kabały przypisuje się jej ogromną wiedzę tajemną i magiczną. Według legend, miała moc kontrolowania ludzkich umysłów i była związana z ciemnymi siłami. W niektórych tradycjach pojawia się obraz Lilith jako istoty, która rozumie tajemnice życia i śmierci, a jej magiczne moce były wykorzystywane w walce z mężczyznami i patriarchatem.

Jednak Lilith była również postrzegana jako symbol seksualnej wolności i niezależności, co czyniło ją postacią, którą łatwo można było zrozumieć jako wyzbytej konwenansów społecznych i religijnych. Z tego powodu stała się symbolem mocy kobiecej, która nie poddaje się normom społecznym i prawnym.

Wnioski i podsumowanie

Historia Lilith, pierwszej kobiety stworzonej przez Boga, to opowieść o buncie, niezależności i odrzuceniu patriarchalnych norm. Choć jej postać została przemilczana przez oficjalne teksty biblijne i Kościół Katolicki, Lilith stała się symbolem wyzwolenia, zarówno w tradycji żydowskiej, jak i w literaturze współczesnej. Jej historia pozostaje nie tylko opowieścią o konflikcie między kobietą a mężczyzną, ale także o walce o równouprawnienie i niezależność.

Dziś Lilith jest postacią, która, mimo swojego przemilczenia przez Kościół, znalazła swoje miejsce w literaturze, sztuce i filozofii jako symbol mocy, wolności i buntu przeciwko narzuconym rolom społecznym. Choć nie była częścią kanonicznych tekstów religijnych, jej obecność w kulturze i religii wskazuje na to, że figury, które kwestionują istniejące porządki, mogą przetrwać w innych formach, nawet jeśli zostały wyciszone przez główne nurty religijne.