Współczesna urbanizacja, z jej niewyobrażalnymi prędkościami i ekspansją, zmienia oblicze Ziemi w sposób, który jeszcze kilka dekad temu wydawał się niemożliwy. W miarę jak miasta rozrastają się i zyskują na znaczeniu, powstają także przypadki niesamowitych, ogromnych aglomeracji, które… pozostają puste. Wśród takich miejsc wyróżnia się Naypyidaw w Mjanmie, a także inne miasta w Chinach czy na całym świecie, które zostały zaplanowane i wybudowane z zamiarem wypełnienia określonego celu politycznego lub administracyjnego, ale ostatecznie nie zyskały populacji, która mogłaby je zasiedlić. Co sprawia, że takie miasta w ogóle powstają? Jakie są ich zalety i wady? I dlaczego władze decydują się na ich budowę, mimo że nie ma w nich praktycznie żadnych mieszkańców?
Miasta bez mieszkańców: trend na pustki
Zjawisko budowy wielkich, opuszczonych miast nie jest tak rzadkie, jak mogłoby się wydawać. W rzeczywistości, w niektórych krajach powstają całe aglomeracje, które mają pełnić określoną funkcję administracyjną, polityczną lub symboliczną, ale nie są przeznaczone do zamieszkania przez zwykłych obywateli. Często są to miasta budowane z myślą o władzy centralnej, która chce odciągnąć administrację z istniejących stolic lub z innych powodów, które są specyficzne dla danej sytuacji politycznej.
Naypyidaw – niewidoczna stolica Mjanmy
Jednym z najbardziej znanych przykładów jest Naypyidaw, stolica Mjanmy. W 2005 roku, w ramach tajemniczej decyzji wojskowych władz Mjanmy, wybudowano nową stolicę w centralnej części kraju, która miała stać się centrum administracyjnym i politycznym kraju. Zaskoczeniem dla większości ludzi było to, że Naypyidaw została zaprojektowana i wybudowana w sposób, który niemal całkowicie wykluczał ludzkie osiedlanie się w tym miejscu. Pomimo ogromnych inwestycji w infrastrukturę, takich jak wielkie drogi, nowoczesne biurowce i reprezentacyjne budynki administracyjne, Naypyidaw wciąż jest miastem bardzo słabo zaludnionym.
Zgodnie z oficjalnymi danymi, miasto ma powierzchnię wynoszącą około 4,5 tys. km², a liczba mieszkańców w porównaniu do tej przestrzeni jest minimalna. W dużej mierze miasto jest administracyjnym centrum, ale wciąż pozostaje stosunkowo puste. Choć mówiono o jego rozwoju, jak na razie nie przekształciło się ono w metropolię, w której tętni życie. Przyczyną tej sytuacji jest fakt, że decyzja o przeniesieniu stolicy była związana z chęcią oddzielenia władzy wojskowej od ludności cywilnej, a także zapewnienia większej kontroli nad strategicznymi aspektami kraju.
Miasta-widma w Chinach
Chiny są kolejnym przykładem kraju, który inwestuje w budowę ogromnych miast, które ostatecznie nie przyciągają dużej liczby mieszkańców. Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów jest miasto Ordos, zlokalizowane w autonomicznej części Mongolii wewnętrznej. Ordos, zbudowane na wielką skalę w 2004 roku, miało być jednym z najnowocześniejszych miast Chin. Inwestycja została jednak przeprowadzona w oparciu o założenie, że ludność wiejska z innych części kraju będzie migrować do tego regionu w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Mimo ogromnych nakładów finansowych, Ordos nie stało się miastem, które mogłoby pomieścić planowaną liczbę mieszkańców. Do dziś miasto, z pustymi wieżowcami i domami, pozostaje znane jako jedno z najbardziej znanych „miast-widm”.
W Chinach istnieje również Tianducheng, nazywane „chińskim Paryżem”, które zostało zaprojektowane na wzór francuskiej stolicy. To ogromne osiedle zostało zbudowane z myślą o przyciągnięciu zamożniejszych mieszkańców, którzy chcieliby osiedlić się w replikach zabytkowych budynków Paryża. Jednak zamiast przyciągnąć turystów lub nowych mieszkańców, projekt zakończył się porażką, a miasto pozostaje niemal puste.
Egipt – nowa stolica administracyjna
Egipt również podejmuje próby budowy nowej stolicy, która ma oddzielić administrację od obecnej, zatłoczonej Kairu. Projekt rozpoczął się w 2015 roku, a planowana nowa metropolia, chociaż ma już pewne funkcje administracyjne, wciąż nie jest w pełni zaludniona. Została stworzona z myślą o poprawie jakości życia mieszkańców, odciążeniu Kairu oraz zaspokojeniu potrzeb nowoczesnej administracji państwowej.
Dlaczego powstają miasta, w których nikt nie mieszka?
Budowa pustych metropolii jest zjawiskiem, które ma swoje źródło w decyzjach politycznych i strategicznych, a nie w rzeczywistych potrzebach mieszkańców. Władze podejmują takie kroki z różnych powodów, w tym:
- Strategiczne przeniesienie stolicy: Podobnie jak w przypadku Naypyidaw w Mjanmie, władze często decydują się na budowę nowych stolic w bardziej centralnych lokalizacjach, które mają na celu zwiększenie kontroli nad państwem, oddzielając politykę od innych ośrodków.
- Próba przyciągnięcia inwestycji i rozwój infrastruktury: W przypadku takich miast jak Ordos w Chinach, budowa miała na celu przyciągnięcie inwestycji, rozwój regionu i przekształcenie go w centrum gospodarcze. Władze miały nadzieję na „przyciągnięcie” ludności, co nie zawsze się udaje.
- Ekspansja urbanistyczna i rozdzielenie funkcji administracyjnych: Często nowe miasta powstają w wyniku planów rozwoju regionu, odciążając istniejące metropolie. Celem jest stworzenie rozdzielonych funkcji administracyjnych, które mają sprzyjać rozwojowi regionalnemu.
- Koszty związane z budową nowych miast: W niektórych przypadkach budowa nowych, pustych miast może być efektem podejmowania decyzji w ramach gospodarki opartej na specyficznych założeniach. Miasta mogą powstawać z myślą o przyszłości, mając na celu długofalowy rozwój.
Zalety i wady budowy pustych metropolii
Zalety:
- Zrównoważony rozwój: W przypadku niektórych miast, takich jak Nowa Stolica Administracyjna w Egipcie, tworzenie nowych miast pozwala na lepsze zrównoważenie rozwoju, zmniejszenie przeludnienia i poprawę jakości życia obywateli.
- Nowoczesna infrastruktura: Nowe miasta często są budowane z nowoczesnymi rozwiązaniami infrastrukturalnymi, co może zapewnić lepszą jakość życia mieszkańcom, którzy zdecydują się na osiedlenie.
- Dywersyfikacja ryzyka: Rozproszenie funkcji administracyjnych i gospodarczych w różnych miastach zmniejsza ryzyko katastrof, takich jak ataki terrorystyczne czy katastrofy naturalne.
Wady:
- Wysokie koszty: Budowa dużych miast wiąże się z ogromnymi kosztami, które mogą okazać się nieopłacalne, gdy liczba mieszkańców nie zwiększa się zgodnie z prognozami.
- Pustki w miastach: Jak pokazują przykłady Ordos czy Naypyidaw, wznoszenie dużych miast, które ostatecznie nie są zamieszkiwane, może prowadzić do pustych przestrzeni, co wiąże się z marnotrawstwem zasobów i finansów publicznych.
- Brak zainteresowania mieszkańców: W przypadku gdy miasto nie ma wystarczającej liczby atrakcji, funkcji gospodarczych czy kulturowych, mieszkańcy nie są zainteresowani przeprowadzką.
Budowa dużych, pustych miast to zjawisko, które nie jest powszechne, ale zyskuje na znaczeniu w krajach, które pragną reorganizować swoje struktury administracyjne lub urbanistyczne. Choć takie projekty często wiążą się z nadzieją na poprawę jakości życia obywateli i rozwoju gospodarczego, to ich realizacja wiąże się również z wieloma ryzykami i kosztami. Miasta takie jak Naypyidaw w Mjanmie, Ordos w Chinach czy Nowa Stolica Administracyjna w Egipcie pozostają świadectwem ambicji politycznych, które nie zawsze muszą iść w parze z rzeczywistym zapotrzebowaniem na przestrzeń do życia.
W przypadku pustych miast, kluczem do sukcesu jest właściwe zaplanowanie ich funkcji, uwzględniające potrzeby społeczne, ekonomiczne i kulturowe, a nie tylko administracyjne. To wyzwanie, z którym władze tych krajów będą musiały się zmierzyć w przyszłości.