Ostatnie dwie dekady przyniosły Polsce wyzwanie, które, choć pozornie niewidoczne na co dzień, ma olbrzymi wpływ na naszą przyszłość. Mowa o niżu demograficznym, czyli zjawisku, które zakorzeniło się głęboko w naszej społeczeństwie i które nie możemy już dłużej ignorować. To problem, który przebija się przez wiele warstw naszego życia, od rynku pracy po system emerytalny, i wymaga od nas przemyślanych działań, aby zapewnić krajowi stabilny rozwój w nadchodzących latach.
No dobra, ale skąd się ten niż demograficzny właściwie wziął? Otóż, wszystko zaczęło się gdzieś pod koniec XX wieku. Pamiętacie te czasy, kiedy nasza populacja rosła jak na drożdżach? To był ten tzw. „boom” lat 80. A potem… bęc, nagle liczba urodzeń zaczęła lecieć na łeb na szyję. Dlaczego? Czynników jest kilka. Po pierwsze, młodzi ludzie coraz później decydują się na założenie rodziny. Wolą najpierw zdobyć wykształcenie, znaleźć stabilną pracę, rozwinąć swoje pasje. Poza tym, życie w dzisiejszych czasach (czytaj: podrożałe mieszkania, rosnące koszty życia) też nie ułatwia decyzji o powiększeniu rodziny. Do tego dochodzą zmiany w wartościach społecznych – rosnąca liczba osób decyduje się na życie bezdzietne lub odkłada tę decyzję na później.
Spójrzmy na konkretne miasta w Polsce, które szczególnie odczuły skutki niżu demograficznego w ostatnich dziesięciu latach. Niektóre z nich zanotowały naprawdę spore spadki liczby ludności. Na liście tych miejsc znajdziemy między innymi Łódź, która od lat mierzy się z problemem wyludnienia, oraz Katowice, gdzie również widać podobne tendencje. Olsztyn i Bydgoszcz też nie pozostają w tyle – całe mnóstwo ludzi postanowiło opuścić te rejony w poszukiwaniu lepszych możliwości.
Spójrzmy na czynniki migracji, jako dość zawiłym aspektem sytuacji demograficznej w Polsce. Na początek warto zauważyć, że wielu Polaków decyduje się na migrację wewnętrzną, przenosząc się ze wsi i małych miejscowości do większych miast w poszukiwaniu lepszej pracy i wyższej jakości życia. Niestety, to często oznacza dodatkowe wyludnianie się mniejszych miejsc, które pozostają z coraz mniejszą populacją i problemami z zaspokajaniem podstawowych potrzeb mieszkańców.
Nie możemy też zapominać o migracji zagranicznej, która wciąż ma ogromny wpływ na nasz kraj. Wielka fala wyjazdów Polaków za granicę zaczęła się głównie po wejściu do Unii Europejskiej w 2004 roku i chociaż minęło już sporo czasu, to ten trend wciąż jest obecny. Wielu naszych rodaków, zwłaszcza młodych i energicznych ludzi, wybiera życie za granicą, przyciągani wizją wyższych zarobków i lepszych warunków życia. Najbardziej popularnymi kierunkami są Wielka Brytania, Niemcy, Holandia czy Norwegia. To z kolei powoduje, że na rodzimym rynku pracy zaczyna brakować rąk do pracy, a społeczeństwo starzeje się w zastraszającym tempie.
Migracja zarobkowa stała się swego rodzaju ucieczką przed trudnościami ekonomicznymi, jakie niektórzy odczuwają w Polsce. Choć wyjazd za granicę może przynosić korzyści finansowe dla tych, którzy się na niego decydują, kraj traci cenną siłę roboczą i potencjalnych przyszłych rodziców. W dłuższej perspektywie oznacza to, że musimy pracować nad tworzeniem lepszych warunków dla młodych ludzi tutaj, w Polsce, aby ci mogli zobaczyć swoją przyszłość we własnym kraju, a nie tylko poza jego granicami.
Jeśli rzucimy okiem na statystyki, sprawa staje się jeszcze bardziej poważna. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że wskaźnik dzietności w Polsce wynosi około 1,4 dziecka na kobietę. Dla porównania, żeby populacja mogła się sama odtwarzać, potrzebujemy wskaźnika na poziomie 2,1. Przyszłe prognozy są niepokojące – mówi się, że do 2050 roku nasza populacja może spaść nawet o kilka milionów. I tutaj pojawia się pytanie: co dalej?
Niestety, ten trend nie zamierza się tak po prostu odwrócić. Wręcz przeciwnie – wszystko wskazuje na to, że sytuacja może się jeszcze pogorszyć. Zerknijmy na dzisiejszy rynek pracy. Coraz mniej młodych ludzi wchodzących do gry, a coraz więcej osób przechodzących na emeryturę. To układ, który nie napawa optymizmem. Może być coraz trudniej znaleźć wykwalifikowaną siłę roboczą, a system emerytalny zacznie skrzypieć pod ciężarem rosnącej liczby emerytów.
Ale nie jesteśmy bezradni! Istnieje wiele możliwości, które możemy wykorzystać, aby odwrócić ten trend. Przede wszystkim warto byłoby się skupić na wspieraniu rodzin. Może by tak wprowadzić więcej ulg i dodatków, które uczyniłyby życie rodzinne bardziej przystępnym finansowo? A co z warunkami pracy? Stabilność zatrudnienia, elastyczne godziny, możliwość pracy zdalnej – to wszystko mogłoby pomóc młodym ludziom w decyzji o powiększeniu rodziny. Dodajmy do tego większe wsparcie dla emigrantów – zarówno tych, którzy mogliby do nas wrócić, jak i tych, którzy mogliby tu przyjechać i wzbogacić nasz rynek pracy swoimi umiejętnościami.
Nie możemy zapominać o sile edukacji i świadomości. Może warto byłoby szerzej mówić o korzyściach płynących z posiadania dzieci, nie tylko na poziomie osobistym, ale i społecznym?
Podsumowując, niż demograficzny to spore wyzwanie, ale na pewno nie jesteśmy z tym sami. Poprzez przemyślane strategie i konkretne działania możemy uchronić się przed jego negatywnymi skutkami. W końcu chodzi o to, by stworzyć takie warunki, w których nasze społeczeństwo nie tylko będzie mogło przetrwać, ale też rozwijać się w zdrowy i zrównoważony sposób. Czas działać, bo przyszłość zaczyna się dziś!